Waarom lootboxen gokken zijn en Pokémon kaarten niet

Lootboxen zijn illegaal in België. Tot die conclusie is de Belgische Kansspelcommissie gekomen na het onderzoeken van verschillende games. De commissie heeft ook verschillende aanbevelingen opgelijst om lootboxen beter te reguleren en spelers, vooral jongeren, beter te beschermen. In de hele discussie omtrent lootboxen is er echter één grote onduidelijkheid: als lootboxen illegaal zijn, zijn zaken als Panini stickers en Pokémon kaarten dan ook illegaal? En zo ja, waarom wordt daar dan niets over gezegd?

Wat is een kansspel?

De Belgische Kansspelcommissie kan zich beroepen op een redelijk brede definitie voor het bepalen van wat een kansspel(element) is en omwille van die brede definitie is het mogelijk om het principe van lootboxen als illegaal te bestempelen. Omdat lootboxen immers als een kansspel worden gezien, moeten ze zich schikken naar de kansspelwetgeving, maar dat doen ze niet, en daarom zijn ze dus illegaal.

Om te bepalen wat een kansspel is, wordt gekeken naar 4 elementen: het moet een spel zijn (1) met een inzet (2) dat winst of verlies oplevert (3) en een element van toeval bevat (4). Dit is bijvoorbeeld erg duidelijk bij een potje blackjack. Het is een spel (1) waarbij je een inzet (2) hebt die je kan verliezen (3) of met winst kan terug winnen (3) en dat op basis van een element van toeval (4). Hetzelfde geldt ook voor lootboxen, die deel uitmaken van een spel (1) en waarvoor je betaalt (2) in de hoop goede items (3) te krijgen, maar of dat lukt hangt af van de drop rate (4). In veel andere landen zijn lootboxen niet zo eenvoudig als kansspel te bestempelen, omdat daar nood is aan een reële economische waarde voor de items die je krijgt, en die waarde is er enkel wanneer de items in kwestie kunnen worden verhandeld voor echt geld. België heeft die beperking niet.

Het vraagstuk van Panini stickers, Pokémon kaarten, ...

Een ruime definitie dus waar België wel wat mee kan voor het aanpakken van lootboxen, maar vaak komt dan vanuit gamers de vraag wat we dan moeten denken van zaken als Panini stickers, Pokémon kaarten en dergelijke. Die lijken namelijk ook in de definitie van een kansspel te passen: er is een duidelijk spelelement (1) en je betaalt (2) voor een pakje kaarten in de hoop, op goed geluk (4) om goede, zeldzame kaarten (3) te krijgen.

Je zou deze zaken eigenlijk als een voorloper en de blauwdruk van de hedendaagse lootboxen kunnen beschouwen. Waarom vallen zulke zaken dan niet ook onder de kansspelwetgeving en waarom mogen zulke zaken zonder problemen aan minderjarigen verkocht worden?

Het antwoord

Het antwoord op dit hele vraagstuk is op zich niet meteen zo voor de hand liggend, tenzij je het antwoord gewoon weet. Het is namelijk een kwestie van uitzondering. Zaken als Panini stickers en Pokémon kaarten vallen immers wel degelijk onder de kansspelwet, maar daarin zijn ze onder de noemer "kaart- en gezelschapsspelen" opgenomen als uitzondering (artikel 3.3), net als nog andere zaken ook trouwens, zoals bepaalde kermisattracties en ook sportbeoefening.

Maar wat dan met bijvoorbeeld FIFA Ultimate Team? Dat is eigenlijk toch ook gewoon een kaartspelletje? Op zich zou je denken van wel, en zoals gezegd zijn er inderdaad veel gelijkenissen tussen lootboxen (en gelijkaardige spelelementen) en zaken als Panini stickers en Pokémon kaarten, maar in de Belgische regelgeving vallen die dingen dus expliciet onder een uitzondering. Digitale lootboxen, waar ook FIFA Ultimate Team onder valt, kunnen geen aanspraak maken op die uitzondering omdat de uitzondering expliciet bedoeld is voor fysieke kaartspelletjes.

De toekomst

Natuurlijk dateert deze hele wetgeving nog van een tijd geleden (1999 om precies te zijn), toen digitale lootboxen nog geen schering en inslag waren en het verslavingsgevaar minder reëel was. Daarom ook dat de Belgische Kansspelcommissie pleit voor nieuwe regelgeving, aangepast aan de actuele situatie. In principe kan het dan alle richtingen op. Men zou digitale lootboxen ook als uitzondering kunnen meenemen in de wet, of men zou omgekeerd de kaartspelletjes als Pokémon plots zijn speciale uitzonderingsstatus kunnen ontnemen. Uit de aanbevelingen van de Kansspelcommissie blijkt echter dat ze pleit voor een strengere regulering van lootboxen, dus de kans lijkt ons klein dat lootboxen plots als uitzondering worden bestempeld. Het zou goed kunnen dat lootboxen een apart statuut krijgen, los van de "echte" casinospelletjes, maar een strengere regelgeving lijkt dan alsnog aan de orde.